پروژه عظیم و پرهزینه‌ی نئوم (Neom) در عربستان سعودی، که قرار بود با معماری فوق‌العاده و خیره‌کننده‌اش نمونه‌ای از آینده‌ی شهری باشد، اکنون با مشکلات جدی مواجه شده و به نظر می‌رسد در آستانه‌ی شکست است. گزارش جدید Financial Times با استناد به منابع ارشد پروژه، تصویری از ناکارآمدی و مشکلات جدی در این طرح جاه‌طلبانه ارائه می‌دهد.
Neom و «The Line»
در قلب این پروژه، شهر خطی ۱۶۹ کیلومتری به نام لاین (The Line) قرار دارد، که در ابتدا پیش‌بینی می‌شد تا سال ۲۰۳۰ میزبان ۹ میلیون نفر باشد. طراحی‌های معماری عجیب و غریب این پروژه حتی برای مدیران اجرایی هم دشوار و در برخی موارد غیرممکن به نظر می‌رسید. یکی از نمونه‌ها، ساختمانی وارونه به نام «لوستر» است که قرار بود بر فراز مارینای ورودی شهر آویزان شود. یکی از معماران گفته است:
«برای معلق نگه داشتن یک ساختمان ۳۰ طبقه از یک پل در ارتفاع صدها متر، مشکلات جدی وجود دارد. ساختمان ممکن است مانند یک پاندول نوسان کند، سرعت بگیرد و نهایتاً فرو بریزد و به مارینا سقوط کند.»
با وجود صرف بیش از ۵۰ میلیارد دلار، پروژه اکنون به شکل زمین‌های کندو‌وار با شیارهای عمیق در بیابان درآمده و نخستین فاز آن به‌شدت کاهش یافته است. منابع FT می‌گویند کارکنان پروژه معتقدند که احتمالاً پروژه لاین (The Line) هیچ‌گاه ساخته نخواهد شد و تنها پروژه‌هایی مانند تفریحگاه زمستانی Trojena هنوز با سرعت نسبی در حال پیشرفت هستند.
مشکلات مالی و سرمایه‌گذاری
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات پروژه، جذب سرمایه‌گذار برای چنین طرح گران‌قیمت و غیرواقعی است. مدیران ارشد پروژه دائماً درخواست بودجه بیشتر می‌کردند، اما سرمایه‌گذاری خارجی که عربستان انتظار داشت، هرگز تحقق نیافت. سرمایه‌گذاری‌های داخلی نیز محدود بود و منابع FT نقل می‌کنند که برخی مدیران معتقدند «خط هرگز ساخته نخواهد شد.»
نقدها و دیدگاه‌ها
کاربران و تحلیلگران معماری و شهری، دلایل شکست احتمالی پروژه را طراحی نامناسب و غیرعملی آن می‌دانند. یکی از کاربران نوشت:
«مشکل پروژه لاین (The Line) این نیست که ساخت آن غیرممکن است، بلکه طراحی آن بسیار ضعیف است. اگر به جای خط، یک دایره ساخته می‌شد، زمان سفر بین نقاط مختلف به‌شدت کاهش پیدا می‌کرد و امکان استفاده بهینه از منابع و انرژی فراهم می‌شد.»
برخی دیگر اشاره کردند که محدودیت‌های انسانی، فیزیکی و فنی، همراه با ساختار اجتماعی و اقتصادی مدنظر عربستان، باعث می‌شود تحقق چنین پروژه‌ای غیرواقعی باشد.
ابعاد اجتماعی و محیطی
منتقدان همچنین به پیامدهای اجتماعی و محیطی پروژه اشاره کرده‌اند. طراحی خطی شهر، امکان ایجاد تمایز طبقاتی شدید را فراهم می‌کند و فضای محدود ۲۰۰ متری برای شهرک‌های جنگلی یا فضای سبز، توهمی بیش نیست. علاوه بر این، زیرساخت‌های حمل‌ونقل گسترده و پیچیده برای چنین خطی، هزینه و پیچیدگی پروژه را دوچندان می‌کند.
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد نئوم نمونه‌ای از سرمایه‌گذاری کلان در پروژه‌های آرمان‌شهری بدون توجه به واقعیت‌های فنی، مالی و اجتماعی است. حتی اگر بخش‌هایی از پروژه ساخته شود، عربستان با ذخایر نفتی عظیم خود قادر است شکست احتمالی را تحمل کند. با این حال، تحلیلگران هشدار می‌دهند که چنین پروژه‌هایی بیشتر نمایشی و سمبولیک هستند و به‌ندرت به اهداف بلندپروازانه خود دست پیدا می‌کنند.
